Neidio i'r cynnwys

Deddf Cymru 1978

Oddi ar Wicipedia

Roedd Deddf Cymru 1978 yn Ddeddf gan Senedd y Deyrnas Unedig gyda’r bwriad o gyflwyno mesur cyfyngedig o hunanlywodraeth yng Nghymru drwy greu Cynulliad i Gymru. Ni ddaeth y ddeddf i rym o ganlyniad i’r bleidlais “na” yn refferendwm datganoli Cymru 1979 ac fe’i diddymwyd yn 1979.

Cynulliad Cymru a gynigir gan y Ddeddf

[golygu | golygu cod]

Pe bai Deddf Cymru 1978 wedi dod i rym, byddai wedi creu Cynulliad i Gymru heb bwerau deddfu sylfaenol na phwerau codi trethi. Byddai gan y cynulliad 72 o aelodau wedi'u hethol drwy system y cyntaf heibio'r postyn gyda phob etholaeth yn San Steffan yn dychwelyd naill ai dau neu dri aelod cynulliad. Byddai wedi cyfarfod yn y Gyfnewidfa Lo yng Nghaerdydd .

Y bwriad oedd y byddai'r cynulliad wedi gweithredu o dan y system bwyllgorau lle byddai pwyllgorau pwnc yn cael eu ffurfio gyda chynrychiolaeth o bob grŵp yn y cynulliad. [1] Byddai Pwyllgor Gwaith wedi'i ffurfio o gadeiryddion y gwahanol bwyllgorau pwnc ac aelodau eraill a ddewisir gan y cynulliad. Byddai Cadeirydd y Pwyllgor Gwaith wedi'i ddewis a fyddai hefyd yn Arweinydd y Cynulliad.

Pwerau

[golygu | golygu cod]

Byddai gan y cynulliad y gallu i basio is-ddeddfwriaeth tra bod y cyfrifoldeb am ddeddfwriaeth sylfaenol yn aros gyda Senedd y DU yn San Steffan. Byddai'r datganoli hyn yn symud pwerau a swyddogaethau Ysgrifennydd Gwladol Cymru i Gynulliad Cenedlaethol i Gymru.

Byddai'r cynulliad arfaethedig wedi bod yn gyfrifol am:

  • tai
  • iechyd
  • addysg
  • cynllunio
  • rheolaeth Awdurdod Datblygu Cymru
  • apwyntiadau i gwangos Cymraeg
  • byddai’n gallu cynorthwyo datblygiad:
    • yr iaith Gymraeg
    • amgueddfeydd ac orielau
    • llyfrgelloedd
    • celf a chrefft
    • chwaraeon
    • diwylliant
    • hamdden [2]

Refferendwm

[golygu | golygu cod]

Cynhaliwyd refferendwm ar 1 Mawrth 1979, yn gofyn y cwestiwn:

  • 'A ydych am i ddarpariaethau Deddf Cymru 1978 gael eu rhoi ar waith?'

Canlyniadau’r refferendwm:

Dewis Pleidleisiau %
Referendum failed Nag ydy / Na 956,330 79.74
Ydy / Ie 243,048 20.26
Cyfanswm pleidleisiau 1,202,687 100.00

O ganlyniad i ganlyniad negyddol y refferendwm, ni ddaeth y ddeddf i rym, a chafodd ei diddymu yn ôl darpariaethau'r Ddeddf ei hun gan Orchymyn Deddf Cymru 1978 (Diddymu) 1979 . [3]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. "Welsh Referendum". Bbc.co.uk. Cyrchwyd 7 October 2014.
  2. "Welsh Referendum". www.bbc.co.uk.
  3. "The Wales Act 1978 (Repeal) Order 1979".